Pomiar natężenia oświetlenia jest wykonany, zgodnie z obowiązującymi normami pomiarowymi. Wykonuje się go przeważnie dla światła sztucznego. Każdy pomiar musi być wykonany bez dostępu światła naturalnego, tego wymagają przepisy zawarte w normach. Każdy pomiar wykonany przy świetle mieszanym, dziennym i sztucznym jest odrzucany przez audytorów.
Pomiary oświetlenia na stanowiskach pracy
Podczas prowadzenie pomiarów oświetlenia powstaje problem związany z liczbą stanowisk pracy. Potocznie przyjmuje się, że stanowisko pracy to jedno miejsce, w którym należy wykonać pomiar, jednak przeważnie jest inaczej. Ma to duże znaczenie, jeśli chodzi o ustalenie odpowiednich wymagań normatywnych i odniesienie do nich stanu rzeczywistego.
Stanowisko biurowe
Weźmy sobie typowe stanowisko biurowe. Pracownik zdecydowaną większość czasu pracy spędza siedząc przy biurku, jedna czasami musi podejść do regału z dokumentami, a czasami do drukarki lub innego urządzenia biurowego. Mamy tu doczynienie z trzema miejscami pracy, w których należy wykonać pomiary i odpowiednio je odnieść do wymagań normatywnych. Jedno miejsce pracy stałej i kilka miejsc pracy czasowej.
Dodatkowo na biurku znajduje się klawiatura i komputer, przestrzeń z dokumentami, które są czytane i na których są dokonywane notatki itd. Okazuje się, że mamy już doczynienie z kilkoma polami zadania wzrokowego, prawdopodobnie z jednym polem bezpośredniego otoczenia oraz być może, jeśli uda się je wyodrębnić polem tła.
To wszystko sprawia, że w protokole z wykonanego pomiaru musimy uwzględnić każde pole i miejsce pracy pracownika, a dodatkowo musimy opisać rodzaj oświetlenia.
W przypadku rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym, a normatywnym wypada dać sugestie umożliwiające likwidację rozbieżności.
Koniec końców karta pomiarowa zawiera dokumentację miejsca, wyniki pomiarów, opis oświetlenia, odniesienie normatywne i informację odnośnie spełnienia lub nie wymogu. Czasami także informacje interpretacyjne związane z obniżeniem wymogu normatywnego, albo jego podwyższeniem.
Stanowisko produkcyjne, usługowe
Stanowiska produkcyjne oraz usługowe wymagają większego zaangażowania ze strony zlecającego i jego pracowników, ponieważ to oni muszą pokazać gdzie pracują i co w danych miejscach, i przez jaki czas robią.
W praktyce okazuje się, że pracownik wykonuje pracę w wielu miejscach, a to daje duże możliwości interpretacyjne odnośnie wymagań oświetleniowych.
Praktyka pomiarów natężenia oświetlenia
Mając na uwadze, że nie istnieje jedna, sprawdzona metoda pomiaru natężenia oświetlenia na stanowiskach pracy, nie można zakwestionować wyników pomiarów, jeśli pomiar został przeprowadzony prawidłowo i z zachowaniem należytej staranności. Odzwierciedleniem, jakości wykonania pomiaru oświetlenia są karaty pomiarowe i dodatkowa dokumentacja pomiaru.
Problemy pojawiają się przy odnoszeniu wyników pomiarów oświetlenia do wymagań normatywnych, zwłaszcza, jeśli mierzone stanowisko pracy nie znajduje swojego odzwierciedlenia w normie PN-EN 12464, albo nawet ma.
Jedynie doświadczenie i wiedza pomiarowca pozwalają na odpowiednie dobranie wymagań normatywnych dla danego stanowiska pracy, co może się często wiązać zarówno z obniżeniem wymagań normatywnych, jak również z ich podwyższeniem.
Może się okazać, że dla stanowiska pracy, dla którego norma przewiduje np. 500lx w polu zadania wzrokowego zostanie ustalony wymóg oświetlenia na poziomie 300lx, albo 750lx i nie zostanie to zakwestionowane przez audytora, albo organ kontrolny.
Miejsca w których powinny być przeprowadzane pomiary oświetlenia
Pomiary oświetlenia powinny być wykonywane na każdym stanowisku pracy oraz w pomieszczeniach oświatowych i służby zdrowia.
- Pomiary oświetlenia wykonuje się w placówkach edukacyjnych, takich jak:
- żłobki,
- przedszkola,
- szkoły,
- uczelnie,
- pracownie dydaktyczne.
- Zakładach przemysłowych i rzemieślniczych, fabrykach.
- Obiektach handlowych, takich jak:
- sklepy,
- galerie handlowe.
- Gastronomicznych, takich jak:
- restauracje,
- bary,
- buby,
- itp.
- Obiektach użyteczności publicznej, takich jak:
- muzea,
- kina,
- teatry.
- baseny,
- hale sportowe,
- pływalnie,
- siłownie,
- parkingi
- itd.
- W biurach.
Dobre oświetlenie sprzyja wydajności pracy, zabezpiecza przed wypadkami w pracy, minimalizuje ilość popełnianych błędów, zwiększa komfort pracy.
Rozporządzenie
Wyciąg z rozporządzenia dotyczący oświetlenia w zakładzie pracy.
Procedura pomiaru oświetlenia
Na procedurę pomiaru natężenia oświetlenia składa się szereg czynności przygotowawczych, a sam pomiar natężenia oświetlenia jest zwieńczeniem czynności poprzedzających.
Dokumentacja miejsca pomiarów oświetlenia
Pierwszym krokiem jest sporządzenie dokumentacji opisowej i fotograficznej poddanych ocenie stanowisk pracy, lub pomieszczeń. Składa się na nią, w zależności od potrzeb i przeznaczenia wyników pomiarów, dokumentacja fotograficzna i opisowa.
Dokumentacja opisowa
W skład dokumentacji opisowej wchodzi opis rodzajów źródeł światła, ich parametrów, wykonywanych czynności itd., identyfikacja miejsc pomiarowych, określenie płaszczyzn roboczych, oraz dla których stanowisk pracy będzie wykonywany pomiar natężenia oświetlenia w jednym polu zadania wzrokowego, a dla których w kilku. Następnie dokonuje się identyfikacji pól bezpośredniego otoczenia i tła.
Obowiązująca norma PN-EN 12464-1 nie zawsze udziela odpowiedzi na pytanie o natężenie oświetlenia dla danego stanowiska pracy, albo pomieszczenia. W takiej sytuacji konieczne jest oszacowanie stopnia trudności pracy wzrokowej oraz wielkości pozornej szczegółu pracy wzrokowej i na tej podstawie określenie wymagań dla danego stanowiska pracy, lub odwołanie się do wycofanych norm oświetleniowych.
Na podstawie dokumentacji opisowej określa się wymagania oświetlenia dla danego stanowiska pracy. Wiąże się to z obniżeniem, albo podwyższeniem normatywu.
Dokumentacja fotograficzna
Dokumentacja fotograficzna ułatwia identyfikację zbadanych stanowisk pracy i jednocześnie wskazuje problemy z oświetleniem (niedoświetlenie, olśnienie itd.). Jest pomocna przy omawianiu wyników pomiarów.
Szkice pomieszczeń
Bardzo często także wykonywany jest szkic pomieszczeń z zaznaczeniem stanowisk pracy, a niekiedy również punktów pomiarowych.
Wyświecenie
Na około 30 minut, do godziny włącza się wszystkie źródła światła, przed rozpoczęciem pomiarów, w celu ich wyświecenia. Ma to znaczenie dla oceny, jakości i stanu źródeł światła, oraz wpływa na ich jasność. Wymóg metodologiczny.
Pomiar oświetlenia
Wykonanie pomiarów natężenia oświetlenia w wyznaczonych punktach pomiarowych dla pomieszczenia lub na stanowiskach pracy.
Protokół pomiarów
Protokół z wykonanych pomiarów prezentuje wyniki pomiarów oraz ich ocenę w odniesieniu do wymagań zawartych w normach lub wyliczeniach i stanowi podstawę do ewentualnej korekty oświetlenia, oceny ryzyka zawodowego, itd.
Omówienie pomiarów
Po sporządzeniu protokołu z pomiarów natężenia oświetlenia, protokół jest przekazywany zamawiającemu i omawiamy.
Pomiar oświetlenia awaryjnego
Pomiar oświetlenia awaryjnego należy do dziedziny związanej z ochroną przeciwpożarową i musi spełniać wymagania określone w Polskich Normach, oraz przepisach przeciwpożarowych. Z tego względu wymaga szczególnej dokładności oraz dokumentacji zgodnej ze standardami Państwowej Straży Pożarnej.